Navpençik

Navpençik an jî navbirr (bi îngilîzî: diaphragm), masûlkeyî bingehîn e ji boy koendama henaseyê.
Navpençik pêkhateyek masûlkî yê bi şeweya qubbe ye. Navpençik di nav singekelên û zikekelênê de cih digire. Rûyê qoqiz li aliyê singekelênêde, rûyê çal jî li aliyê zikekelênê de dimîne.

Navpençik ji masûlkeyên peyker(peykeremasûlkê) pêk tê. Girjbûn û xavbûna navpençikê xwenewîst e. Ango çalakiya masûlkeyan di bin kontrola koendama demar a xweser de ye. Li gel peykeremasûlkeyan, navpençik jêyek navendî lixwe digire. Masûlkeyên navpençikê ji jêyê navendî ber bi parsû û birrbirreyê dirêj dibin. Ango seriyekî rîşalên masûlkeyan bi jêyê ve girêdayî ye, seriyê din ê masûlkeyan jî bi parsûyên jêr, depê singê û hestiyên birrbirreyê ve girêdayî ye. Dema masûlkeyên navpençikê xav in, jêyê navendî ber bi jor ve qoqiz e, û di asta birrbireya piştê ya 8emîn e. Gava masûlkeyên navpençikê girj dibin, îcar navpençik ber bi jêr ve dilive, masûlkeyên navpençikê jêyê navendiyê heta asta birrbirreya piştê ya 9emîn dikişîne, bi vî awayê navpençik piçek pahn dibe û qoqiziya wê kêm dibe. Ji ber ko masûlkeyên girjbûyî, navpençikê ber bi jêr ve dikişînin, dirêjiya singekelenê zêde dibe, loma qebareya singekelênê jî zêde dibe. Zedebûna qebareya singekelênê dibe sedema kêmbûna pestoya hewaya nav pişikan. Asta pestoya hewaya pişikan ji pestoya hewaya derve nizimtir dibe, loma hewa ji derve ber bi pişikan ve diherike. Ango henasegirtin rû dide. Ber bi jêr ve kişandina navpençikê, singekelênê fireh dike, lê zikekelênê teng dike. Tengbûna zikekelênê pestoya nav zikekelênê zêde dike.

Bi xavbûna masûlkeyên navpençikê, jêyê navîn ê navpençikê ber bi jor ve hildikişe, Ji ber rûyê qoqiz a navpençikê, qebareya singekelenê kêm dibe, pestoya nav pişikan zêde dibe. Bi vî awayê hewa ji pişikan ber bi derve diherike, ango henasedayîn rû dide. Li gel navpençikê masûlkeyên parsû (masûlkeyên navbera parsû) jî şirîkê henasegirtin û henasedayînê dibin. Li ser navpençikê hin kortal hene, sorinçik, xwînhênera sereke ya jêrîn, xwînbera sereka ya jêrîn di nav van kortalan de ji singekelênê dirêj dibin ber bi zikekelênê.

Li gel erka heneseyê, navpençik alîkarî dike ji boy kûxikê, bêhnijînê, qêrrînê, verişînê, paldana pîsayi ya nav tortorikê û dema zayinê, paldana korpeleyê ji malzarokê.