Cureyên xiroka spî

Xirokên spî hem li nav xwînê hem jî li derveyî xwînê, di navbera xaneyan de bi awayekî çalak li hemû beşên laş de tevdigerin. Bi vî awayê li kîjan beşê laş de birîn an jî hokarên nexweşiyê hebe, xirokên spî xwe digihînin wê derê û li hember hokarên nexweşiyê bergirî dikin. Ne yek, lê pênc cureyên xirokên spî heye. Navê vana ; Nêtrofîl, Êzonofîl, Bazofîl, Monosît û Lînfosît e. Lînfosît jî du cure ne, Lînfosîta B û Lînfosîta T

Li gor hebûn an jî tunebûna danikên(hebikên) nav sîtoplazmayê, du komên sereke yên xiroka spî heye. Koma yekem wekî xirokên spî yên danikî, a duyem jî wekî xirokên spî yên bêdanik tê bi navkirin. Hemû beşên xaneyê di bin mîkroskopê de xuya nabe. Ji bo dîtîna lebatok(organel) û madeyên nav sîtoplazmayê, divê xane di nav hin boyax(madeyen rengdan) de bê rengkirin. Eger madeye rengdan li ser xaneyên Nêtrofîl, Bazofîl û Êzonofîlê bê dilopkirin, di nav sîtoplazmayê van xaneyan de gelek hebikên danikî xuya dibe, loma ev xaneyan wekî xirokên spî yên danikî tê binavkirin. Di nav sîtoplazmayê xaneyên Monosît û Lînfosîtan de hejmara hebikan gelek kêm e, loma van xaneyan wekî xirokên spî yên bêdanik tên binavkirin.

A) XIROKÊN SPÎ YÊN DANIKÎ

1. Nêtrofîl:

Di nav xirokên spî de nêtrofîl bi hejmara herî zêde ye. % 50-70 yê xirokên spî ji nêtrofîlan pêk tê. Danikên nêtrofîlê herî baş bi boyaxên nêtar(ne asîdî ne jî bazî) de xuya dibin, loma ev cureya xiroka spî ya danikî, wekî nêtrofîl tê binavkirin. Di xaneya nêtrofîla asayî de dendik ji du heta pênc loban pêk tê, lê lobên dendika nêtrofîla pîr, dibe ku ji pêncan pirtir be. Hin bakterî mirov tûşî nexweşiyê dikin. Dema di laşê mirov de bakterîyên hokarê nexweşiyê peyda dibê, pêşî nêtrofîl erîşê bakteriyan dike. Danikên nêtrofîlê gelek lîzozom, enzîmên herisînê û hîdrojena peroksîd(H2O2) lixwe digirin. Nêtrofîl bi fagosîtozê bakteriyan dadiqurtîne, paşê di nav sîtoplazmaya xwe de bi enzîmên herisînê bakteriyan têkdişkîne.

2. Êozonofîl:

% 2-4 ê xirokên spî ji êzonofîlan pêk tê. Boyaxêk asîdî ya bi navê êozîn(eosin) rengê sor-porteqalî dide danikên êzonofîlê. Êzonofîl navê xwe ji vî boyaxê digire. Dendika êzonofîlê du an jî sê lobî ye. Danikên êzonofîlê molekulên dijhîstamîn(antîhîstamîn) lixwe digirin. Hin danikên nêtrofîlê li dij kurmên mişexwer(parazîtî), molekulên jehrî (toksît) lixwe digirin. Kurmên mişexwer bi gelemperî ji ber xwarina xurekên nepijiyayî ve dikeve nav laş. Loma heke di nav xwînê de hejmara êzonofîlan ji hejmara asayî zêdetir be, ev rewş nîşaneya kulbûnî, alerjî an jî di nav laş de hebûna kurmên mişexwer e.

3. Bazofîl:

Di nav laş de, xiroka spî ya herî hindik bazofîl e. Rêjeya bazofîl di nav lêkosîtan de ji %1ê kêmtir e. Herî baş boyaxên alkalîn(bazî) renk dide danikên bazofîlê. Danikên bazofîlê gir in, bi boyaxê rengê şîna tarî an jî mor digirin. Bi gelemperî hejmara bazofîlan dema kulbûniyê û alerjîbûniyê de gelek zêde dibe. Danikên bazofîlê hîstamîn derdidin. Hîstamîn madeyek kîmyayî ye, alikariyê sîstema bergiriyê dike Lûleyên xwînê ji ber hîstamînê sist û fire dibin, bi vî awayê xirokên spî bi hesanî ji xwînê derbasê nav şaneya kulbûyî dibin û li dij hokarên nexweşiyê bergiriyê dikin.Her wisa bazofîl heparîn jî berhem dikin. Heparîn rê li ber meyîna xwînê ya nav lûleyan digire.

B) XIROKÊN SPÎ YÊN BÊDANIK

Xaneyên monosît û lenfosît du cureyên xirokên spî yên bêdanik in. Danikên van xaneyan ji yê xaneyên danikî kêmtir û hûriktir in. Dendika lêkosîtên bêdanik yek lobî û gewre ye.

Monosît:

Xaneya herî gewre ya xirokên spî monosît e. Monosît, dendikek gewre û bêlobî lixwe digire. Şiklê dendika monosîtê dişibe şiklê gurçikê. Heke monosît ji xwîna nav lûleyan derkeve derve û di nav şaneyan de bicivire(geş bibibe), ev xane wekî xaneya makrofaj tê bi navkirin. Xaneyen makrofaj bi fagosîtozê bakterî û hokarên nexweşiyê digire nav xwe û li nav xaneyê de hildiweşîne. Hin xaneyên monosît jî di nav şaneyanda dibin xaneyên dendirîdî. Xaneyên dendirîdî bi gelemperî li şaneyên çerm, pişik û rûviyan de bergiriya laş dikin.

Lîmfosît:

lîmfosît jî wek mîna xirokên spî yên din li moxê hestî de tê çêkirin. Lê xaneyên lîmfosîte, li şaneya lînfê de, li girê lînfê de dabeş dibin û zêde dibin. Di xwînê de xaneyên herî zêde yên xirokê spî, nêtrofîl in. Lîmfosît xaneyên duyem ên herî zêde yên lêkosîtan e .% 20-30 yê xirokên spî ji lîmfosîtan pêk tê. Sê komên sereke yên lîmfosîtan heye Xaneya B(Lîmfosîta B), Xaneya T (lîmfosîta T) û Xaneya kujera sirûştî. Xaneya kujera sirûştî lîmfosîta herî gewre ye. Heke di xwînê de asta rêjeya lîmfosîtan ji ya asayî pir zêdetir be, dibe ku ev rewş nîşana hin cureyên şêrpence an jî ji ber nexweşiya vîrusî be.