Pişik

Pişik, sî, an jî sîh endama bingehin a koendama henasê ye. Guhertina gazan di navbera xwînê û hewaya derve, di nav pişikan de rû dide.

--Pekhateya pişikan ji aliyê derve--

Cotek pişikên mirov heye, di nav singekelênê de. Pişik bi şeweya qoçekî ne. Aliyê jorê pişikê zirav û glover e, binê pişikê fireh û çal e û li ser qoqiza navpençikê de cih bû ye. Dilê mirov di navbera herdu pişikan, nezikê pişika çepê de cih digire. Loma pişika çepê ji ya rastê piçûktir e. Pişka rastê sê pil, pişka çepê du pil e. Her pilên(bi îngilîzî lobe) pişkê jî di nav pişikê de dabeş dibin boy pilên hê hûriktir ên bi navê pilok( bi îngilîzî: lobule). Dora pişikan bi perasûyan û navpençikê dagirtî ye. Pişik pêkhateyek nerm e ,dişibe îsfencê û hertim bi hewayê tijî ye. Pişik rasterast bi singekelênê ve giridayî nin in, derveyê pişikan bi perdeya pilûr ve dapoşî ye. Perdeya pilûr ji du çînan pêk tê. Çînek pilûrê bi pişikan ve, çîna din jî bi diwarê singekelên û navpençikê ve girêdayî ye. Valahiya navbera çînên pilûrê, wekî kelêna pilûr bi nav dibe. Xaneyên pilûrê şileyek der dide nav kelênê, ev şile di navbera pişik û derûdora pişikan de lêkxişandinê kêm dike. Liqê borîhewa, lûleyên lîmfê, xwînber û xwînhênerên pişikê di heman cih de dikevin nav pişikê an jî ji pişikê derdikevîn, ev cih wekî devê pişikê kar dike, navê vê beşê, hîlûm e ( bi latînî: hilum).

--Pekhateya pişikan ji aliyê hûndir--

Borrîhewa di singekelenê de şax dide boy du liqên borrîhewayê. Her yekê liqê borrîhewayê dikeve nav pişikek. Liqên borrîhewayê di nav pişikan de şax dide boy liqê borrîhewayên ziravtir û hê ziravtir. Ev şaxdayîn di nav pişikê de 9-12 car dubare dibe. Bi her şaxdayinek, liqê borrîhewayan hê zirvtir dibin. Liqê borrîewayên ko tîreya wan ji yek mîlîmetreyê ziravtir e, êdî wekî borrîkêhewayê tê bi navkirin. Dîwarê liqê borrîhewa yên stûr, kirkiragî ye, lê borrîkehewa bêkirkiragin. Di kotahiya borrîkehewayê de sikildanokên hewayê hene. Sikildanok pêkhateyên bi şeweya guşiya tirî ne. Bi lûleyên xwînê dorpêçî ne. Tîreya sikildonakan 0.25- 0.5 mîlîmetre ye. Herdu pişik bi qasî 300 milyon sikildanok lixwe digirin. Ji ber hebûna borrîkehewa û sikildanokan rûyê navî yên pişikan bi qasî 70 m2 fireh dibe. Ev rûyê fireh alûgora gazan hêsantir dike.

--Erka pişikan--

Guhaztin û alugorkirina gazên oksîjen û karbona dîoksîdê di navbera xwîn û hewayê de, karê sereke yê pişikan e . Ango oksîjena hewayê di pişikanda derbasî xwînê dibe, herwiha karbona dîoksîd a nav xwînê jî ji pişikan derbasî hewayê dibe.
Xwîna kêmoksîjenî, bi navbeynkariya xwînber û xwînberokên pişikê, ji dil digihîje sikildanokan. Xwîna têroksîjenî jî ji pişikan bi rêya xwînhênerok û xwînhênerên pişikê ber bi dil ve tê guhaztin.
Pişik ne bi tena serê xwe, lê bi alîkariya navpençik û masûlkeyên parsûyan, guhaztin û alûgorkirina gazan dike. Henase girtin û henase dayîn di bin kontrola koendama demarê de rû dide.